خوشرویی، تبسم، رأفت و مهربانی، همراهی و خوش‌خلقی با اهل خانه و... در کنار دلاوری، سخت‌گیری در مصرف بیت‌المال و... برخی از صفات بارز و ارزشمند مولای متقیان علی(ع) و ابعادی از شخصیت متعالی و سیره فردی و اجتماعی ایشان است.
سیره در زبان عربی از ماده سیر به‌معنای رفتن و رفتار مستمر یا همان روش و برنامه ثابت بوده و سیره اولیای دین، نبی مکرم اسلام(ص) و ائمه(ع) برای ما قابل بهره‌برداری و الگوگیری است.
خانواده‌ای متعالی با سیره علوی
وقتی سخن از سیره امام علی(ع) می‌شود، یعنی نوع و سبکی از رفتار آن حضرت در تمام زندگی ایشان مراعات شده و به صورت سیره درآمده است. اصول حاکم بر زندگی امام علی(ع) در همه ابعاد و زمینه‌ها مبتنی بر قرآن و سنت پیامبر اکرم(ص) بوده است. در زمینه اجتماعی و برخورد با جامعه نیز آن حضرت روابط خود را براساس دستورات الهی و نبوی قرار داده بود. سیره امیرالمؤمنین(ع) در بُعد فردی و نیز در زندگی شخصی قابل بهره‌برداری و استفاده است.
همسرداری و تربیت فرزندان در سیره حضرت علی(ع) بهترین الگو برای ماست. در روایتی داریم روزی پیامبر خدا(ص) از امیرمؤمنان(ع) پرسید: فاطمه(س) را چگونه همسری یافتی؟ علی(ع) در پاسخی پرمعنا گفت: «نِعْمَ الْعَوْنِ عَلی طَاعَةِ الله» یعنی او را بهترین یاری‌کننده در مسیر اطاعت خداوند یافتم. این جمله، هدف را برای زندگی زوج‌های جوانی که می‌خواهند در مسیر این بزرگواران حرکت کنند، مشخص می‌کند. مسیر باید مسیر طاعت و هدف نهایی نیز رسیدگی به بندگی پروردگار و اطاعت او باشد. باید زن و شوهر همدیگر را در مسیر بندگی و اطاعت خداوند کمک کنند. صداقت رکن رکین خانه حضرت فاطمه(س) و حضرت علی(ع) بود.
سکوت علی(ع) در قبال خلافت، نه ولایت
در سیره اجتماعی امام علی(ع) نیز نکات برجسته‌ای وجود دارد. می‌دانیم به نص خداوند و رسول او(ص)، خلافت و حاکمیت حق مسلم امیرالمؤمنین(ع) بود، ولی از این حق منع شده و اجازه به عملی شدن دستور الهی ندادند. در این مدت آن امام(ع) مصیب‌های زیادی مانند شهادت حضرت زهرا(س) را نیز متحمل شد اما آن سختی‌ها سبب نشد امیرالمؤمنین(ع) از جامعه و مردم دور شود. حضرت سکوت کرد اما سکوت او در مورد مسئله قدرت و برای حفظ وحدت مسلمانان بود. در اصول و عقاید و آنچه مربوط به تبیین رسالت و اصول اعتقادات بود، ایشان کوچک‌ترین سکوتی نکرد و هر جا انحراف یا خلافی از اصول می‌دید، بیان می‌کرد. مردم هم حضرت علی(ع) را به عنوان امام و پیشوایی که می‌تواند بهتر از هر کسی رسالت و قرآن را تبیین کند، قبول داشتند و او هم از این لحاظ به هیچ‌وجه در این 25سال سکوت نکرد. امیرالمؤمنین(ع) در این سال‌ها قهر و گوشه‌نشینی نکرد. این‌طور نبود بگوید حال که حق خلافت و زمام‌داری من ضایع شده، پس کاری به کار مردم ندارم و هر اتفاقی هم می‌خواهد بر سرشان بیاید، بلکه حضرت علی(ع) به عنوان یک شخص مسئول که احساس مسئولیت و تعهد می‌کند، در میدان ایستاده و نظر مشورتی خود را در مورد مسائل اجرایی بیان می‌کرد.
امیرالمؤمنین علی(ع) در خطبه ۷۳ نهج‌البلاغه خود را از همه برای حکومت، شایسته‌تر و حکومت را حق خود دانسته و بیان می‌کند: «خوب می‌دانید که من از همه کس به خلافت شایسته‌ترم. به خدا سوگند تا هنگامی که اوضاع مسلمین روبه‌راه باشد و در هم نریزد و به غیر از من به دیگری ستم نشود همچنان خاموش خواهم بود. این کار را به خاطر آن انجام می‌دهم که اجر و پاداش برم و از زر و زیورهایی که شما به‌سوی آن می‌دوید پارسایی ورزیده باشم».
حقیقت زهد از نگاه امام علی(ع)
زهد امیرالمؤمنین(ع) نیز مثال‌زدنی است و چه آن زمانی که در مسند حاکمیت بود و چه پیش از آن، وضعیت زندگی او متفاوت نشد.
امام علی(ع) در نهج‌البلاغه در تعریف حقیقت زهد می‌فرماید: «ای مردم! زهد همان کوتاهی آرزو، شکر و سپاس در برابر نعمت و پارسایی در مقابل گناه است». حضرت علی(ع) خود زاهد بود و دیگران را به زهد و اعراض از دنیا دعوت می‌کرد. حضرت می‌فرمود: «شما را به اعراض از این دنیا توصیه می‌کنم که شما را رها خواهد ساخت، اگر چه شما جدایی از آن را دوست ندارید».
نکته مهم در سیره امیرالؤمنین(ع) این است ایشان هر چند به عموم مردم توصیه به زهد دارد اما آن را برای حاکمان لازم و واجب می‌داند، چرا که محرومان وقتی افراد مرفه پیرامون خود را می‌بینند، دچار رنج بیشتری می‌شوند. کارگزاران متعهد، در برابر این موقعیت احساس مسئولیت کرده و درصدد تغییر وضعیت برمی‌آیند و با از خود گذشتگی، اقدام به ترمیم نابسامانی فقیران می‌گنند و با شرکت در غم آن‌ها، موجب تسکین خاطر فقیران می‌شوند. امام علی(ع) در این باره می‌فرماید: «خداوند بر پیشوایان عادل واجب کرده خودشان را در حد ضعیف‌ترین مردم قرار دهند تا فقر و بیچارگی فقیر، او را به سرکشی وادار نکند». به فرموده ایشان، کسی که در مسند حاکمیت قرار می‌گیرد نباید زندگی او فراتر از طبقات معمولی و ضعیف جامعه باشد.
نظر شما